آزمایش ترکمتر (Torque Meter Test) در سازه‌های پیچ و مهره‌ای فولادی و سوله‌ها

در صنعت ساخت و ساز، به ‌ویژه در سازه‌های فولادی پیچ و مهره‌ای، اطمینان از استحکام و عملکرد صحیح اتصالات از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. یکی از آزمون‌های بسیار حیاتی و تخصصی که برای ارزیابی صحت پیش‌تنیدگی پیچ‌ها در این نوع سازه‌ها انجام می‌گیرد، آزمایش ترکمتر (Torque Meter Test) است. این آزمون، نقش کلیدی در تضمین عملکرد مطلوب سازه در برابر بارهای وارده، زلزله، باد و ارتعاشات دارد.

آزمایش ترکمتر یکی از آزمون‌های ضروری در ارزیابی صحت عملکرد اتصالات پیچ و مهره‌ای در سازه‌های فولادی است. این آزمایش، تضمینی برای ایمنی، دوام و عملکرد بهینه سازه در شرایط بهره‌برداری واقعی به‌شمار می‌رود. در پروژه‌هایی مانند سوله‌ها، سازه‌های صنعتی، پل‌ها و سازه‌های ساختمانی پیچ و مهره‌ای، ترکمتر نه تنها یک تست، بلکه بخشی از فرهنگ کنترل کیفیت حرفه‌ای است.

خدمات ما

اهمیت پیش‌تنیدگی در سازه‌های پیچ و مهره‌ای

در سازه‌های فولادی پیچ و مهره‌ای، پیچ‌ها و مهره‌ها نقش کلیدی در انتقال نیروها دارند. پیش‌تنیدگی در واقع تنشی است که به‌صورت کنترل‌شده به پیچ وارد می‌شود تا از باز شدن اتصال در برابر بارهای دینامیکی و استاتیکی جلوگیری شود. اگر پیش‌تنیدگی کافی نباشد، اتصال شل شده و منجر به افت عملکرد سازه یا حتی خرابی آن می‌شود. از این‌رو، کنترل این پیش‌تنیدگی با استفاده از آزمایش‌های دقیق امری ضروری است.

آزمایش ترکمتر چیست؟

آزمایش ترکمتر، یک روش غیرمخرب برای بررسی صحت میزان پیش‌تنیدگی اعمال‌شده در پیچ‌های سازه‌ای است. این آزمایش به کمک دستگاهی به نام ترکمتر (Torque Meter) انجام می‌شود. دستگاه، گشتاور موردنیاز برای باز کردن پیچ را اندازه‌گیری می‌کند و با استفاده از این عدد، می‌توان مقدار نیروی پیش‌تنیدگی پیچ را تخمین زد. این آزمون به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ صنعتی، پالایشگاهی، پتروشیمی، سازه‌های فضاکار و سوله‌ها کاربرد گسترده‌ای دارد.

مراحل انجام آزمایش ترکمتر

1. انتخاب نمونه‌ها: از بین پیچ‌های نصب‌شده، نمونه‌هایی به‌صورت تصادفی انتخاب می‌شوند.

2. تنظیم دستگاه ترکمتر: ترکمتر با دقت بالا تنظیم شده و در جهت باز کردن پیچ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3. اندازه‌گیری گشتاور: گشتاور موردنیاز برای حرکت پیچ ثبت می‌شود.

4. تحلیل داده‌ها: بر اساس گشتاور ثبت‌شده، نیروی پیش‌تنیدگی محاسبه و با مقادیر استاندارد مقایسه می‌شود.

کاربرد آزمایش ترکمتر در سوله‌ها

سوله‌ها یکی از متداول‌ترین انواع سازه‌های فولادی هستند که اغلب به‌صورت پیچ و مهره‌ای اجرا می‌شوند. به‌دلیل دهانه‌های وسیع، نیروهای باد و زلزله تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد این سازه‌ها دارند. از این‌رو، انجام آزمون ترکمتر برای بررسی صحت اتصالات در این نوع سازه‌ها بسیار ضروری است. هرگونه ضعف در پیش‌تنیدگی می‌تواند منجر به بازشدگی پیچ‌ها، کاهش سختی جانبی و در نهایت تخریب سازه شود.

نکات مهم در انجام آزمایش

کالیبراسیون دقیق ترکمتر: دستگاه باید به صورت سالیانه به صورت کامل کالیبره شود.

استفاده از پیچ و مهره‌های استاندارد: قطعات مورد استفاده باید دارای گواهی‌نامه کیفیت و استانداردهای بین‌المللی باشند.

محدوده گشتاور قابل‌قبول: بر اساس نوع پیچ و قطر آن، محدوده مجاز برای گشتاور تعیین می‌شود.

رعایت توالی سفت‌کردن پیچ‌ها: در اتصالات حساس، سفت‌کردن پیچ‌ها باید طبق الگوی مشخص و به‌صورت متوازن انجام گیرد.

اعمال کنند.

استانداردهای مربوط به آزمایش ترکمتر

برای اطمینان از صحت و دقت آزمایش ترکمتر، رعایت استانداردهای بین‌المللی الزامی است. برخی از مهم‌ترین استانداردهای مورد استفاده عبارت‌اند از:

  • ASTM F606: روش‌های آزمایش برای پیچ‌ها و مهره‌های فولادی.
  • ISO 898-1: ویژگی‌های مکانیکی پیچ‌های فولادی.
  • BS EN 14399: اتصالات با استحکام بالا برای سازه‌های فلزی.
  • ASME B18.16: مشخصات فنی برای پیچ‌های صنعتی.

این استانداردها معیارهایی برای مقدار گشتاور مجاز، نوع ابزار، و نحوه ارزیابی پیش‌تنیدگی ارائه می‌دهند.

مزایای اجرای آزمایش ترکمتر

افزایش ایمنی سازه

اطمینان از عملکرد مناسب اتصالات

پیشگیری از حوادث ناشی از باز شدن پیچ‌ها

ارتقای کیفیت اجرایی پروژه

مستندسازی دقیق برای کارفرما و ناظر

اجرای آزمایش ترکمتر در سازه‌های پیچ و مهره‌ای ساختمانی

در ساختمان‌هایی که با سیستم پیچ و مهره اجرا می‌شوند، به‌ویژه در سازه‌های بلندمرتبه یا خاص، ترکمتر می‌تواند به‌عنوان بخشی از فرآیند کنترل کیفی در مرحله تحویل یا بازرسی نهایی استفاده شود. همچنین در پروژه‌هایی که تغییر کاربری یا بازسازی در آن‌ها صورت می‌گیرد، بررسی مجدد پیش‌تنیدگی پیچ‌ها اهمیت زیادی دارد.

نکاتی برای پیمانکاران و ناظران

انجام ترکمتر را به کارشناسان مجرب بسپارید.

از گشتاور اعمال‌شده در حین نصب پیچ‌ها گزارش کامل تهیه کنید.

پس از نصب، یکبار دیگر تست ترکمتر به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی انجام شود.

در شرایط خاص مانند زلزله یا ضربه شدید، تست مجدد پیشنهاد می‌شود.